“Dikur vendi i parë ateist në botë, Shqipëria është një model i bashkëjetesës fetare që duhet të ndjekë e gjithë bota – Papa Françesku, Tiranë 2014 Në Tiranë do të gjeni në një vend Katedralen dhe Xhaminë, më të mëdhatë në Ballkan dhe nga ana tjetër Qendrën Botërore të besimtarëve bektashinj. “Toleranca fetare është një thesar që duhet ta mbrosh mirë dhe që meriton vëmendje të veçantë në një kohë kur ekstremizmi po kërcënon bashkëjetesën fetare. Këto janë fjalët e Papa Françeskut gjatë vizitës së tij historike në Shqipëri më 21 shtator 2014 Këtu janë monumentet më të rëndësishme fetare në Tiranë.

1 Xhamia e Et’hem Beut

Kjo xhami është e vetmja nga tetë xhamitë e shekujve XVIII-XIX të ndërtuara në Tiranë që ekzistojnë edhe sot. Molla Beu i hodhi themelet e tij në vitin 1794, por vdiq në vitin 1807 pasi mbaroi kupolën. Djali i tij, Haxhi Et’hem Beu, e përfundoi ndërtesën në vitin 1821 dhe përfundoi minaren, çatinë, hyrjen, dekorimet e brendshme dhe pikturat. Dy vjet më vonë, në vitin 1823, u përfunduan edhe pikturat dhe dekorimet e jashtme. Kjo xhami është pjesë e kompleksit ndërtimor që përbën qendrën historike të Tiranës dhe është e lidhur arkitekturisht me Kullën e Sahatit. Xhamia e Haxhi Et’hem Beut është shpallur Monument Kulture i Kategorisë së Parë në vitin 1948.

Kisha Katolike Zemra e Shenjtë e Krishtit

Kisha e Etërve Jezuitë e Tiranës ishte e para në Shqipëri që iu kushtua Zemrës së Shenjtë të Krishtit. Puna për ndërtimin e faltores filloi në vitin 1938 dhe u përurua në mesnatën e 24 dhjetorit 1939, gjatë festimeve të Krishtlindjeve. Ai i përkiste rendit jezuit dhe u ndërtua në një stil romak nga arkitekti Giovanni Santi (Udine, Itali). Kisha ka një altar të stilit pothuajse bizantin, dhuruar nga Papa Piu XII. Kur ndërtesat fetare u shkatërruan në Shqipëri (1967), kisha u shndërrua në një kinema me emrin Rinia (Rinia). Fasada u ndryshua dhe u kthye në formë drejtkëndëshe, kështu që humbi formën fillestare. Pas vitit 1990, kisha dhe fasada e saj u kthyen në gjendjen e tyre origjinale dhe kisha u rihap. Nënë Tereza e vizitoi kishën gjatë të njëjtit vit. Në vitin 1997, në këtë kishë u mbajt një meshë mortore për Nënë Terezën, e cila u nda nga jeta më 5 shtator në Kalkuta të Indisë. 3 Kisha Ortodokse, “Ungjallja e Hyjlindëses Mari” Kjo kishë u ndërtua pranë xhamisë “Karapic” më 1 shtator 1874. Për shkak të hartimit të planit të ri urbanistik dhe presionit të qeverisë komuniste, kisha “Ungjillëzimi i Hyjlindëses” u prish dhe Hotel Tirana International, që ekziston edhe sot, është ndërtuar mbi tokën e saj. Kisha e re ortodokse “Shpallja e Hyjlindëses” përgjatë “Rrugës së Kavajës” është ndërtuar në vitin 1964. Gjatë regjimit ateist, kisha u shndërrua në një palestër të mbyllur. Pas rënies së komunizmit në vitin 1991, kisha iu rikthye Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë në një gjendje të mjerueshme. Në vitin 1992 u rikonstruktua tërësisht dhe u shtuan dhoma ndihmëse.

4  Katedralja Ortodokse “Ngjallja e Krishtit

Kompleksi i Katedrales së re Ortodokse “Ngjallja e Krishtit” është ndërtuar në qendër të kryeqytetit, në një truall që u dha gradualisht nga autoritetet shtetërore (2001-2005) si kompensim për truallin e katedrales së vjetër në Tiranë, që ishte u shkatërrua në vitin 1967 nga regjimi komunist. Ky kompleks përfshin ndërtesat e mëposhtme: katedralen, kapelën, kambanoren, selinë e Sinodit të Shenjtë dhe qendrën kulturore. Katedralja ortodokse “Ngjallja e Krishtit” i paraqet botës një shembull madhështor të një katedrale ortodokse duke adoptuar shumë elementë tradicionalë të dizajnit arkitekturor bizantin. Një tipar unik i kishës është përdorimi i mozaikëve, ndër të cilët më i spikaturi është imazhi i Krishtit Pantokrator në kube. Së fundmi në muret e kishës janë pikturuar afreske. Një tjetër veçori që bie në sy është ikonostasi, i punuar me mermer dhe i pikturuar me mjeshtëri me ikona. Pranë saj ndodhet një kishëz e vogël (“Lindja e Krishtit”) me afreske të punuara me mjeshtëri.

5.  Katedralja e Shën Palit

Kisha e Shën Prokopit u përurua më 20 maj 1945. Struktura e saj ruante modelin e strukturave postbizantine në Ballkanin jugperëndimor, atë të një kryqi me kupolë. Ndërtimi i tij është bërë me beton të armuar, i cili ishte një risi në Shqipërinë e asaj kohe. Në vitin 1967, kur ndërtesat fetare u shkatërruan në Shqipëri, kisha u shndërrua në një lokal dhe restorant Liqeni, gjë që përfshinte ndryshimin e strukturës së ndërtesës. Në vitin 1993, restoranti u rikthye në kishë. Katedralja është ndërtuar në fund të vitit 2001 dhe është një nga katedralet më të mëdha dhe më moderne të Tiranës. I përket Kryedioqezës Katolike të Tiranës dhe Durrësit. Emri i saj lidhet me apostullin Pal predikuesin e parë në tokën shqiptare, në vitin 52 pas Krishtit. Në një letër drejtuar Romakëve, apostulli Pal deklaron se ai “predikoi Ungjillin e Krishtit” “nga Jeruzalemi dhe rreth e qark deri në Iliri”. Statuja e tij ndodhet në pikën më të lartë të katedrales. Në hyrje të katedrales mund të vërehen statujat e Shenjtores shqiptare Nënë Tereza dhe Papa Gjon Palit II që ndodhen përballë ndërtesës.

Xhamia Namazgah

Një xhami e re po ndërtohet në një sipërfaqe prej 10,000 m2 në vendin e njohur si Namazgah i Tiranës. Xhamia ka një kube 35 metra të lartë dhe katër minare që arrijnë 50 metra lartësi. Xhamia Namazgah është një kompleks ndërtesash shumëfunksionale që e shndërron Namazgahën në një zonë sociale për të gjithë banorët e kryeqytetit. Mbi 5000 njerëz mund të marrin pjesë në një shërbim njëkohësisht, duke përfshirë zonat e jashtme. Deri në 10,000 njerëz mund të falin lutjet e tyre të gjithë së bashku. Kompleksi do të përfshijë gjithashtu një bibliotekë, një qendër kulturore, një parking, një shkollë Kur’ani, një sallë ekspozite, një kafene dhe një sallë konferencash. Në të njëjtën kohë, pranë tij do të ndërtohet një muze i quajtur Muzeu i të jetuarit së bashku.

Kryegjyshata Botërore e Bektashinjve

Kjo ndërtesë në rrugën George Bush, e njohur dikur si rruga Carnarvon, është ndërtuar në vitin 1927 si një pallat për princeshat dhe motrat e mbretit Zog. Ata u shpërngulën atje pasi Shqipëria u shpall Monarki. Ndërtesa dikur i përkiste komunitetit mysliman, kështu që familja mbretërore e mori me qira prej tyre. Pas sekuestrimit të pronës nga shteti në vitet 1960 dhe kthimit të saj pas vitit 1990, ajo u prish për të ndërtuar në vendin e saj selinë ekzistuese të Komunitetit Mysliman. E themeluar nga Haxhi Bektash Veliu në shekullin e 13-të, bektashizmi është një dogmë mistike islame që merret me përsosmërinë shpirtërore të njerëzve dhe respekton të gjitha fetë monoteiste. Selia kryesore e bektashizmit u zhvendos nga Anadolli në Tiranë në vjeshtën e vitit 1925. Në Shqipëri, Këshilli Botëror Bektashinj krijoi një organ të pavarur të njohur nga komunitetet e tjera dhe qëndroi në ekzistencë deri në vitin 1967. Pas gati një çerek shekulli heshtje në Shqipëri, më 27 janar 1991 u ngrit një komision i përkohshëm për ringjalljen e komunitetit bektashi. Që atëherë, organizata e re ka bërë shumë përpjekje për të ringjallur traditat bektashiane në Shqipëri. Në të njëjtën kohë, Teqeja dhe Selia Botërore u hap në Tiranë më 22 mars 1991, me rastin e Ditës së Sulltanit të Nevruzit. Muzeu i Bektashinjve ndodhet edhe brenda ambienteve të Odeonit (Shënorja e Madhe) brenda Kryegjyshatës Botërore Bektashiane dhe është inauguruar më 7 shtator 2015. Nëpërmjet dokumenteve, fotografive dhe objekteve origjinale, ky muze prezanton historinë e bektashizmit në mbarë botën, veçanërisht. në Albany. Ai është i organizuar në 12 stenda dhe 12 ekspozita për nder të 12 Imamëve. Një element kritik është ai që i kushtohet tolerancës dhe harmonisë fetare, për të cilën Këshilli Botëror Bektashian i ka dhënë dhe vazhdon të japë një kontribut të konsiderueshëm. Sot Qendra Botërore e Bektashizmit ka 90 vjet në Shqipëri; është krenaria e vendit tonë.