Ritualet e dasmës së Tiranës dhe Shqipërisë së Mesme

Ritualet tradicionale të dasmës së Tiranës dhe Shqipërisë së Mesme janë gati njësoj.

Dasma tradicionale në Tiranë fillon zakonisht ditën e enjte. Kur hapen dyert e shtëpive, njerëzit priten me muzikë dhe ëmbëlsira. Dhëndri nuk vishet si dhëndër deri ditën që shkon të marrë nusen.

Të enjten ose të premten paja e nuses vjen në shtëpinë e dhëndrit. Gratë vijnë të shohin çfarë ka sjellë nusja dhe komentojnë nëse ajo ka qëndisur bukur apo ka blerë shumë orendi. Në shumicën e dasmave tiranase, nusja hedh karamele, oriz dhe lule në çdo valixhe me pajë për të simbolizuar një fillim të ri dhe të ëmbël jete.

E shtuna quhet “dita e nuses” për tironasit. Atë ditë, nusja feston fundin e beqarisë dhe darkon pa burrin, pasi konsiderohet koha e saj e fundit “e lirë”. Sipas zakonit, darka fillon rreth orës 20:00 dhe zhvillohet në një nga oborret më të gjera të lagjes. Në ditët e sotme mbahet kryesisht në një lokal ose restorant, por ketu po flasim për ritet e dasmave që bëheshin në oborrin e shtëpisë.

Dhëndri dhe rrethi i ngushtë familjar i bashkohen darkës pas mesnate. Ata nuk qëndrojnë më shumë se një orë dhe kërcejnë për nder të familjes së nuses.

Te dielen nusja del nga Shtepia

Të dielën nusja përgatitet të largohet nga shtëpia e nënës së saj dhe zakonisht rreth orës 11 vjen dhëndri me dajën dhe një fëmijë të vogël, të afërmin e tyre, i cili i dhuron lule nuses. Fëmija i vogël që sjell lulet duhet të jetë i shëndetshëm, nuk ka rëndësi djalë a vajze. Pastaj hipin në pajton, që dikur ishte një pelë e bardhë e lidhur me një karrocë. Ai që e drejtonte pajtonin duhej patjetër të kishte dhe kostum popullor tradicional. Sot pajtoni është zëvendësuar me makinën e cila zbukurohet me lule të shumta. Krushqit priten me këngë të shumta në oborr.

Kur hyn dhëndri në dhomën e shtëpisë së nuses, ai përshëndetet nga të gjithë dhe paraprihet nga vëllai i nuses, ose nëse nusja nuk ka vëlla, një kushëri i saj, i cili më pas i bie dhëndrit me shuplakë. E gjithë kjo bëhet për t’i treguar dhëndrit se këtu është dikush për këtë vajzë dhe ai duhet ta trajtojë me kujdes dhe respekt. Sipas zakonit, njëri nga njerëzit e dhëndrit duhet të jetë më i zgjuar dhe më i aftë se njerëzit e shtëpisë së nuses për t’i vjedhur ndonjë send ose send para se të largohen duke thënë: “Ne jemi më të mirët, ju vodhëm dicka..- të cilën e kthejnë sërish aty ku e morën. E gjithë kjo bëhet për të krijuar humor në dasma, ku ka një konkurencë që një familje është me e mencur se tjetra.

Nusja duhet të qajë

Fqinjet dhe farefisi jane duke pare sytë e nuses. Duket me bukur nëse ajo qan. Kjo tregon se ajo po lë prindërit pas dhe shtëpinë ku u rrit. Nëse nuk qan do përgojohet keq nga dasmorët. Para se të kalojë pragun e shtëpisë, i hidhet raki në këmbë. Ky ka mbetur një zakon për të mbajtur larg djallin dhe syrin e keq. Pas daljes së nuses, ajo kërcen me fqinjët dhe të afërmit e saj para shtëpisë apo pallatit, ku muzika dhe atmosfera festive nuk pushojnë. Më pas, nusja e stolisur futet në pajton apo makinë, e mbuluar me një sixhade.

Pas kësaj, makinat nisën në një karvan, duke i rënë borive dhe duke lëvizur nëpër qytet. Mund të kthehen në një vend të bukur, kryesisht në natyrë për të bërë disa foto që do mbushin Albumin e Dasmës.

Mbërritja në shtëpinë e burrit

Me t’u afruar në shtëpi, nusja dhe dhëndri shohin vjehrrën duke dalë dhe duke pritur te dera me një ëmbëlsirë, të cilën ajo e ha gjysmën vetë dhe gjysmën ia jep nuses, së bashku me një pjatë me mjaltë, në të cilën nusja zhyt dy gishta dhe i fshin në pragun e portës. Pasi përfundon ky ceremonial, nusja futet brenda dhe qëndron për disa orë me kokën ulur, pa kontakt me sy dhe vetëm duke thënë “Faleminderit!”, teksa njerëzit e urojne të trashëgohet. Fjala Të Trashëgohesh, do të thotë të kesh fëmijë, gjë që konsiderohej dhe urimi kryesor dhe qëllimi pse lidhej martesa, pra për të vazhduar trashëgiminë e familjes dhe brezave. Festa vazhdon me darkën tradicionale te shtëpia e burrit, ku zakonisht burrat rrinin në dhomë më vete dhe gratë në dhomë më vete. Sot darka gjitashtu bëhet në lokal. Por dikur bëhej në shtëpi dhe nusja pa u larguar të ftuarit, futej në dhomën e vet dhe priste që të vinte dhe bashkeshorti, pasi të ishin larguar të gjithë të ftuarit.